Het PASSIESPEL

Informatie

   Viviane Brasseur

   Email: passionligny@gmail.comTel: +32 (0)71/81.19.58

+ 32 (0)476.99.63.54

Ligny, een groots verleden.

Ligny, een dorp van ongeveer 2800 inwoners, behoort tot de Gemeente Sombreffe in de Provincie Namen, op de grens van Brabant en Henegouwen. Langsheen de assen Namen-Nijvel en Charleroi-Tienen en de snelweg "autoroute de Wallonie". Gelegen op de spoorverbinding Leuven-Charleroi is het dorp ideaal verbonden met de belangrijkste steden van de streek en het land.

De tijd was de voornaamste bezigheid verdeelt tussen steenkool en metaalnijverheid. Nu werken de inwoners van Ligny vooral in nieuwe bedrijfstakken. De tertiaire sektor en een verbeterde, voor het ogenblik gemengde, landbouw draagt bij tot het welzijn van een groot aantal gezinnen.

Ligny wordt in alle geschiedenisboeken vermeld. Op 16 juni 1815, twee dagen voor de beroemde slag bij Waterloo, leverden de Pruisische troepen van Veldmaarschalk Blücher hier een wrede strijd met de Napoleontische divisies. Toen de Pruisen, s avonds laat, de aftocht bliezen, lieten de de Fransen een slagveld na van meer dan 20.000 doden of gewonden. Het was de laatste overwonning van Napoleon.

Elke eerste zondag van juni wordt dit feit jaarlijks herdacht met een optocht van soldaten in uniform uit de eerste Empire periode en met volksfeesten.

Oorsprong en evolutie van het schouwspel.

1925

« Ach!, hadden wij maar een klein Passiespel !... »

Zo zuchte Eerwaarde Heer Mailleux, Pastoor van Ligny, 's anderendaags na de opvoering van een glansrijk Passiespel. Hij had dit te Nancy bijgewoond met enkele parochianen, Ieden van het lokaal amateur toneelgezelschap.

Het idee rijpte vlug en in september 1925 starte het dramatisch gezelschap met repetities voor het Passiespel. Het was gebaseerd op een boekje van Eerwaarde Heer Cassac, die zich geïnspereerd had op de passiespelen van Nancy en Oberammergau.

Op 15 november 1925 werd het spektaKel voor het eerst opgevoerd. Het drama werd voorafgegaan door een komedie genaamd "Tête folle", dat men met de beste bedoelingen vertoonde om de avond te vullen.

Een programmaboekje van 9 april 1928 kondigt de 13de voorstelling aan.Hierin kan men de volgende raad lezen : "De Dames worden verzocht hun hoofd en alleen dit te ontbloten. Zij moeten er steeds aan denken het meest gelovige, het meest ontroerende, het heiligste schouwspel bij te wonen in een Katolieke Kring, waar men alleen fatsoenlijke Dames en jonge Dames toelaat die waardig en volledig gekleed zijn."

Nu lachen we hierom, maar toch is dit detail sprekend voor de bekommernis om het schouwspel een diep religieus karakter te geven...

In die tijd duurde het Passiespel ongeveer twee uren en bestond uit zes taferelen. Het was een hoogdravende vertoning, opgeluisterd met gezang.

De Maagd Maria, Veronica en Maria Magdalena werden vertolkt door traversties, omdat het Bisdom gemengde parochiale toneelgroepen verbood.

De vertoning eindigde met de Hemelvaart, wat in geen enkel ander Passiespel voorkwam.

Bij gebrek aan archieven kan het aantal vertoningen in de dertiger jaren niet worden bepaald.

1946 - 1979

Na de tweede wereldoorlog hernam Eerwaarde Heer Delvigne, Onderpastoor van Ligny, de opvoering van het Passiespel in een lichtjes gewijzigde vorm. Hij werd hierin bijgestaan door enkele oude getrouwen, waarvan sommigen opnieuw de rol speelden die zij in 1925 hadden uitgewerkt.

In 1950 heeft het Bisdom haar verbod op en verschijnen de toneelspeelsters op de planken. Eerst als een jong meisjekoor, dat instaat voor de gezangen, later kregen zij de vrouwelijke rollen toegewezen. Eindelijk had het Passiespel zijn Heilige Vrouwen...!

Tussen de taferelen in werd in de zaal uitleg gegeven om het spektakel aan elkaar te praten. Enkele jaren later wordt deze uitleg gegeven door een verteller, dan door een koor.

Oorspronkelijk was deze tekst vertellend, om de verschillende taferelen aan elkaar te praten. Later in zijn nieuwe formule wordt de tekst een projektie van Evangelische teksten op de aktualiteit.

Het tekstboekje van het Passiespel werd verschillende malen herwerkt om de bijbelse teksten zo juist mogelijk in de dialogen weer te geven, en met de bekommernis om een zo historisch getrouw mogelijke weergave te bieden van de personages en de handeling.

In 1966 bracht een nieuwe regisseur vernieuwing in de opvatting van het Passiespel en in de theatrale uitvoering ervan. Vereenvoudiging van het dekor, stilering van de kostumes, zorg voor de belichting. De scene wordt uitgerust met een cyclorama.

1980...

De tijden veranderen. De smaak van de toeschouwer evolueert !

Het Passiespel bestaat nu uit 18 taferelen in plaats van zes. De stilering omvat twee delen van verschillende opvatting. Het eerste is samengesteld uit de verschillende taferelen, waarvan de dialogen een zo trouw mogelijke weergave bevatten van de teksten en Evangelische gebeurtenissen. Het andere omvat de kommentaren voorgedragen door een koor. Naar het voorbeeld van de antieke tragedies en de grote middeleeuwse schouwspelen, neemt dit koor geen deel aan het spel maar is er de getuige van.

Uiteraard wordt de opeenvolging van de gebeurtenissen, zoals ze ons in de Evangelies worden verslaan gerespecteerd, maar de regisseur legt het publiek geen getrouw beeld van een bepaalde omgeving op. Een eenvoudig dekorelement volstaat om de aktie te situeren. Alles wordt niet voorgekauwd voor de toeschouwer, maar er wordt beroep gedaan op zijn verbeelding, Een mooi dekor is daarom geen goed dekor.

De achtergrond van het podium bestaat uit de cyclorama : dit is een lang muurpaneel in cirkelboogvorm, geschilderd in hel blauw. Door zijn kleur en naargelang de belichting, schept deze cyclorama de warme, helle of zware sfeer uit het Medden-Oosten. Een geheel van grijs geschilderde volumes vervolledigen het dekor. Naargelang ze worden ingepast, ontpoppen ze zich als stoelen, muren, tafels...

Het dekor is dusdanig opgevat dat het een werktuig wordt eerder dan een beeld. Het moet nuttig en functioneel zijn. Het is een instrument dat zich aan de bewegingen van de akteur aanpast.

Deze teorie is niet nieuw. In 1836 schreef Alfred de Musset reeds ; "... ik twijfel er niet aan dat dekorbouw en optische gezichtsbedrog zeer kunstig zijn, ik leg mij er bij neer en ben bereid om de achtergrondschilderingen van onze teaters alle eer aan te doen, maar toch blijf ik ervan overtuigd dat in zo'n glansrijke omgeving geen echte dramakunst mogelijk is ..."

Bij zo'n dekor is de belichting van kapitaal belang.

De kostumering is niet realistisch gemaakt. De meeste personages dragen een tuniek, een riem en een sluier. Sommigen dragen, naargelang hun rang, een mantel.

Daarentegen wordt veel belang gehecht aan de kleuren. De tunieken van de apostelen werden gekozen in de beige tinten. De strengheid van het hof van Pilatus wordt onderlijnd door kille kleuren daar waar het hof van Herodes jubelt in rood, geel en oranje... Het koor draagt hedendaagse kledij, waarvan de kleuren variëren naargelang de scene. Elke jaar worden de kostumes opgefrist. Sommige worden vernieuwd, indien wijzigingen aan het Passiespel dit vereisen. Deze taak wordt toevertrouwd aan een ploeg vrijwillige naaisters.

1990...

Het begin van deze decade wordt gekenmerkt door het verlangen om zich de liturgische oorsprong te herinneren van het religieus theater.

Het Passiespel begint met een inleidend gedicht over een Mysterie geschreven te Hoei in de tweede helft van de vijftiende eeuw en eindigt met het zingen van het Te Deum naar traditie van de liturgische drama's en middeleuwse passiespelen.

Er zijn vele jonge kandidaat akteurs er in het Evangelische Passieverhaal op geen enkel moment kinderen of jongeren in voorkomen. Hun integratie werd toch mogelijk door de invoering van symbolische scenes, voor hen gemaakt.

In de jaren negentig waren er intense kontakten tussen de gezelschappen van het Passiespel. Afgevaardigden uit verschillende landen komen regelmatig bijeen. Vriendschappelijke bezoeken bij gelegenheid van voorstellingen of vakantie worden talrijker.

Ligny neemt aktief deel aan de oprichting van de vereniging der Passiespelen van Europa.

1997...

Teneinde tegemoet te komen aan de geestelijke en artistieke gevoeligheden van onze tijd, evenals om gewenningsverschijnselen bij de acteurs te voorkomen heeft het broederschap beslist voor het seizoen 1997 de tekst en de opvoering aan te passen.

Naar het voorbeeld van bekende exegeten en historici beschrijft dit boekje zeer accuraat de religieuze en politieke omgeving waarin zich het Passiedrama afspeelde. Zonder enige voorkomendheid of vooringenomenheid wordt het profiel van de belangrijkste personages bepaald.

Wat zette Judas ertoe aan, zich van zijn meester los te maken ? Wie was Barabas ? Wie draagt de grootste verantwoordelijkheid voor de dood van Jezus ? Waar zijn de bewijzen van de verrijzenis ?

Al deze belangrijke vragen worden door het koor gestekt en de elementen van antwoord worden in de taferelen en de teksten gevonden.

Het taalgebruik van de personages werd directer, realistischer, ieder uit zich volgens zijn rang. Het sobere kader werd behouden : dekorelementen, composities met vertikale prisma’s en de gordijnen in zorgvuldig uitgekozen tinten, suggereren de plaats van het gebeuren.

Aldus ontworpen, met de hulp van erkenden specialisten, wordt de toeschouwer een hedendaagse versie van de evangelietekst aangeboden.

2005...

Voor het seizoen 2005 werden de teksten en de enscenering gedeeltelijk gewijzigd.

De voorstelling begint met een nieuw tafereel : De Bruiloft van Kana.

De episodes uit het openbare leven van Christus en het tafereel van de kruisiging worden volledig herwerkt.

De vertoning streeft in haar evolutie naar meer ritme en klaarheid.

2012...

Het theaterseizoen 2012 wordt gekenmerkt door een aanpassing van de teksten aan de hedendaagse taal en een gedeeltelijke herverdeling van de rollen.

De monniken van de benedictijner abdij van Maredsous hebben al een lange tijd de Broederschap ondersteund in haar zoektocht naar de waarheid in de essentie zelf van de tekst. Ze zetten hun medewerking verder door het toedoen van Broeder Ferdinand Poswick waarvan de reputatie op het gebied van Bijbelstudie, aangepast aan de informatica, onze grenzen ver overschrijdt. Hij heeft het geheel van de dialogen en de commentaren van het koor nagelezen en getoetst aan de verschillende versies van de Schrift en de noodzakelijke duidelijkheid aangebracht voor een goed begrip van de boodschap.

Het gezelschap

Alle akteurs zijn vrijwilligers. Indien men het woord gezelschap in de breedste zin van zijn betekenis gebruikt, te weten allen die op een of andere manier hieraan meewerken, komt men tot ongeveer 150 personen. Zowat een op twintig inwoners.

Waarom doen deze mensen dit ? De uitdrukking van hun geloof, respekt voor de tradities, het akteerplezier, de gehechtheid aan hun dorp, de vreugde mekaar te ontmoeten...

Er zijn vele redenen. Hier vindt men amateurs in de meest strikte zijn.

Het passiespel van Ligny kadert perfekt in de lijn van een Middeleeuws Mysteriespel, waarvoor alle inwoners van een dorp zich scharden rond de voorstelling van een passiespel.

Het broederschap van het Passiespel kreeg in 1985 de gouden Médaille voor toeristische verdienste van de Franse Gemeenschap van België.

Een tijdschrift : GOLGOTHA.

Sinds 1990 wordt tweemaal per jaar een informatiebrochure op 5000 exemplaren gedrukt en gratis rondgedragen bij de families van Sombreffe en in de belangrijkste kerken van de omgeving. De redaktie besteedt in elk nummer aandacht aan een welbepaald thema. De regie en het theater, de Europese Passiespelen, de verhouding Joden-Christenen, de menselijke ellende... Dit zijn allemaal onderwerpen waarover personaliteiten, gaande van Zuster Emmanuelle tot de groot-Rabbijn van België, zich hebben kunnen uitspreken.

Verbroedering tussen de Passiespelen van Amiens en Ligny.

1993 was een jaar van groot symbolisch belang. Amiens en Ligny hebben samen twee geslaagde festiviteiten georganiseerd. Het was het toppunt van een jarenlange vriendschap en een der objectiven van Euro-passie.

De bezielers van deze verbroedering en de velen die zich hierbij hebben aangesloten werden gegrepen door de zelfde problemen van het amateurtoneel, éénzelfde taal, dezelfde ware kontakten....